پوشاک صنایع دستی و هنر سنتی با سابقه
آن چه از زیرِ دست های هنرآفرین زنان سنتی بیرون می آید، با تولیدات انبوه صنعتی قابل قیاس نخواهد بود؛ از این رو، آشنایی با تاریخ لباس و پوشاک اقوام مختلف، نه تنها ما را با پوشش ظاهری این اقوام در ادوار مختلف تاریخ آشنا می سازد، بلکه درباره ی انواع سلیقه ها، نوع دوخت و رنگ، مدل های مختلف لباس، بافت انواع پارچه ها، اثرگذاری و تقلید از لباس مردمان نواحی دیگر، اختصاص پوشاکی خاص به گروه یا طبقه ی اجتماعی و هم چنین درباره ی چگونگی روند و تکامل انواع پوشش ها، اطلاعات مفیدی نیز ارائه می دهد. این نوشتار بر آن است به جمع آوری و تهیه ی اطلاعات درباره ی خصوصیات نوع پوشاک زنان بپردازد تا با تحلیل سبک پوشش زنان ترک و کردِ نقاط مختلف ایران، به شناخت بهتری از جلوه های نمادین آن دست یابد. پوشاک برجای مانده از این اقوام، نمونه های ارزش مندی هستند که باید پیش از آن که به دست فراموشی سپرده شوند، بیش تر مورد توجه قرار گرفته و ثبت گردند تا به نسل های آینده معرفی شوند؛ چراکه شناساندن و آگاه ساختن جوانان از نوع پوشش این اقوام، باعث می شود جوانان برای پوشاک خویش، از الگوهای باهویت و نمونه های اصیل اقوام مختلف نظیر لر، ترک، کرد و غیره مایه گیرند و با تکیه بر غنای فرهنگی خویش، طرحی نو دراندازند.
لباس، هویتی قومی- اجتماعی
ایران کشوری چندقومی است و وحدت و یک پارچگی آن مرهون هم زیستی اقوام مختلف آن است؛ از این رو، قومیت پدیده ای فرهنگی اجتماعی است که مرزهای آن توسط نمادهای فرهنگی و اجتماعی معین می شود. «جامعه ی ایران اگرچه جامعه ای چندقومی است و هویت های قومی مختلفی در آن شکل گرفته اند، مرزهای اجتماعی و فرهنگی این اقوام، تداخل زیادی با هم دارند» (یوسفی، 1380، 201). در این میان، لباس نمادی است که هویت قومی ـ اجتماعی و شأن و منزلت اجتماعی و اقتصادی مردم را مشخص می کند. «لباس مانند زبان، هویت قومی، اجتماعی و جغرافیایی و وابستگیهای صنفی، مذهبی و شأن و منزلت اجتماعی و اقتصادی مردم را مشخص می کند. برای این که عمل کرد اجتماعی و فرهنگی پوشاک را در هویت بخشی به اعضای جامعه دریابیم و بدانیم چگونه پوشاک هویت اجتماعی و فرهنگی فرد و جمع را در اجتماعات گوناگون ایلی- عشیره ای، روستایی- دهقانی و شهری توجیه و تبیین و آن ها را از یک دیگر جدا می کند، لازم است تن پوش های مردم را هم چون مجموعه ای از علائم زبان مادری بررسی و تحلیل کنیم؛ مثلأ همان گونه که زبان، مردم و گروه های قومی کرد، لر، بلوچ، ترکمن و فارس را از یک دیگر جدا و متمایز می کند، پوشاک بومی و سنتی هر یک از این قوم ها نیز، آن ها را از هم متمایز می سازد» (یارشاطر، 1382، 20).
چرا باید هویت لباس اقوام ایرانی را حفظ کرد؟
با نگاهی به نوع پوشاک زنان ایران زمین، درمی یابیم بین این اقوام، ماندگاری و دیرینگی لباس های سنتی، ارزش و نمادی از فرهنگ سنتی آنان است که تا امروز زیبایی و تلألو خود را حفظ کرده و در هجوم مبادلات فرهنگی، تحول و دگرگونی خاصی نپذیرفته است؛ چراکه تولیدات صنعتی جدید و رواج بی حد آن ها، با حرکت آرام و خزنده ی خویش در جست وجوی زوال، فراموشی و از رونق انداختن نمونه های پوششی ارزش مند است. در واقع «تداخل و وابستگی ذهنی و باورهای قومی، ملی و مذهبی در شکل گیری سبک لباس، زیورآلات و آرایش مربوط به اقوام، در تمام ادوار تاریخی ایران، به خصوص در میان اقوام گوناگون ایرانی، به خوبی نمایان است؛ از این رو شناخت دقیق چگونگی این تداخل تأثیر و تأثر، نیازمند بررسی علمی برنامه ریزی شده است که متأسفانه تاکنون صورت نگرفته است (متین، 1383، 8)؛ به همین دلیل است که ارتباط بین پوشاک، اجتماع و هویت اجتماعی را نمی توان نادیده گرفت. هر چند پوشش زنان قوم کرد را هم چون زنان قوم ترک پیراهن، شلوار، جلیقه، چارقد، تن پوش، سرپوش، پاپوش و… تشکیل می دهد، هر یک از این البسه ویژگی هایی دارند که آن ها را از هم متمایز کرده و به آن هویتی ویژه می بخشد.
